🔹Escalas maiores: graos da escala e armaduras

Chelsey Hamm e Bryn Hughes

PUNTOS PRINCIPAIS

Unha escala maior é unha colección ordenada de tons e semitóns coa sucesión ascendente T - T - ST - T - T - T - ST.
As escalas maiores reciben o nome da primeira nota (que é tamén a última), incluíndo a alteración que teña esa nota.
Os graos da escala desígnanse en números arábigos cun acento circunflexo por riba. Os graos da escala son $\hat1-\hat2-\hat3-\hat4-\hat5-\hat6-\hat7$ .
Cada nota dunha escala maior pode recibir tamén o nome do grao que ocupa: tónica, supertónica, mediante, subdominante, dominante, submediante e sensible.
Unha armadura está conformada por díeses (♯) ou bemois (♭) e aparece ao principio da obra, despois da clave e antes da indicación de compás.
A orde de díeses nas tonalidades é fa-dó-sol-re-la-mi-si, e a orde de bemois é a contraria: si-mi-la-re-sol-dó-fa. Nas armaduras de tonalidades maiores, a última díese está medio ton por baixo da tónica. Nas tonalidades con bemois, o penúltimo bemol é a tónica.
O círculo das quintas é unha representación visual que permite recordar as armaduras das tonalidades maiores. Todas as tonalidades maiores están ordenadas no círculo segundo o número de alteracións que teñan.

Unha escala é unha colección ordenada de tons e semitóns (podes ver o capítulo sobre tons e semitóns para repasar estes conceptos)

Escalas maiores

Unha escala maior é unha colección ordenada de tons (T) e semitóns (ST) na seguinte sucesión ascendente: T - T - ST - T - T - T - ST. Escoita o Exemplo 1 para ouvir unha escala maior ascendente. Dado que o exemplo está en inglés, cada ton leva un W (de whole step) e cada semitón leva un H (de half step).

Unha escala maior sempre comeza e acaba cunhas notas que teñen o mesmo nome, a distancia de oitava, e esta nota inicial e final determina o nome da escala. Por tanto, o Exemplo 1 representa a escala de Dó maior, porque a primeira e a ultima nota é dó. A música que empregue as notas da escala de Dó maior dise que está na tonalidade de Dó maior.

O nome da escala inclúe calquera alteración que se aplique á primeira e última nota. O Exemplo 2 mostra a escala de Si♭ maior, non a escala de si maior, que sería unha colección de notas diferentes. Repara en que o padrón de tons e semitóns é o mesmo en todas as escalas maiores, como se observa no Exemplo 1 e Exemplo 2.

Graos da escala

É habitual referírmonos ás notas dunha escala maior con varios nomes. Os graos da escala pódense representar mediante números arábigos cun acento circunflexo. A primeira nota dunha escala é o grao $\hat{1}$ e os números ascenden até a última nota da escala, que tamén é o $\hat{1}$ (aínda que tamén se pode chamar $\hat{8}$ ). O Exemplo 3 mostra unha escala maior de Re co número que corresponde ao número arábigo.

Por baixo dos números, o Exemplo 3 tamén mostra outro método de designar as notas dunha escala maior, as sílabas do solfexo móbil. Este é un método moi empregado noutros países de Europa e América, que consiste en asignar a sílaba “dó” á primeira nota de calquera escala. Dado que isto entra en conflito cos nomes das notas nas linguas latinas (o sitema chamado "dó fixo", por contraste co "dó móbil"), non é habitual usar este sistema en galego, e por tanto non se empregará na versión traducida deste libro salvo nalgúns exemplos.

As notas da escala tamén reciben uns nomes específicos: tónica, supertónica, mediante, subdominante, dominante, submediante e sensible. O Exemplo 4 mostra a relación destes nomes cos graos da escala.

Grao da escala

Nome

$\hat{1}$

Tónica

$\hat{2}$

Supertónica

$\hat{3}$

Mediante

$\hat{4}$

Subdominante

$\hat{5}$

Dominante

$\hat{6}$

Submediante (tamén superdominante)

$\hat{7}$

Sensible

$\hat{8}$ / $\hat{1}$

Tónica

Exemplo 4. Números e nomes dos graos da escala.

O Exemplo 5 mostra estes nomes dos graos da escala aplicados á escala de La♭ maior.

O Exemplo 6 mostra as notas e os nomes dos graos da escala de La♭ maior nunha orde que demostra como se obteñen estas denominacións. As liñas curvas que están por riba do pentagrama mostran a distancia interválica que hai entre cada grao da escala e a tónica.

A palabra "dominante" vén da teoría musical medieval e refírese á importancia que ten a quinta sobre a tónica na música diatónica.
A palabra "mediante" refírese a que esta nota está no medio entre tónica e dominante.
O prefixo "super" indica que a nota está por riba.
O prefixo "sub" indica que a nota está por baixo (á mesma ditancia da tónica que a orixinal). Repara en que anteriormente non usaramos a palbra "subtónica". Isto é porque esta palabra non se usará nas escalas maiores, só nas menores, como explicaremos máis adiante.

Armadura

Unha armadura consta de bemois (♭) ou díeses (♯), tamén denominadas “sostidos” (polo castelán “sostenidos”) . A armadura aparece ao comezo da composición, despois da clave, mais antes da indicación do compás. O Exemplo 7 mostra a armaduta entre a clave de fa e o compás 4/4.

As armaduras ordenan as alteracións da escala e colócanas ao principio da composición para que sexa máis doado lembrar as notas que teñen unha alteración. No Exemplo 7, hai bemois nas liñas e espazos das notas si, mi e la (lese de esquerda a dereita). Por tanto, todas as notas si, mi e la da obra serán bemois, estean na oitava que estiveren. No Exemplo 8, as dúas notas están bemois, porque o si♭ forma parte da armadura.

As armaduras con bemois teñen unha orde específica, e as de díeses tamén. Estas ordes aplícanse entodas as claves. O Exemplo 9 mostra a orde de díeses e bemois nas catro claves que xa aprendemos.

A orde das díeses sempre é fa, dó, sol, re, la, mi, si. As díeses forman un zig-zag. Na maioría de claves, este padrón racha no Re♯ e despois continúa. Na clave de dó en 4ª, non hai interrupción, mais fa♯ e sol♯ aparecen na oitava grave e non na aguda.

A orde de bemois é a contraria da de díeses: si, mi, la, re, sol, dó, fa. É dicir, son palídromos. Os bemois sempre fan zig-zag en todas as claves, como se observa no Exemplo 9.

Hai formas fáciles de lembrar a armadura que pertence a cada escala maior. Nas escalas maiores, a última díese está a distancia de semitón da tónica (a primeira nota da escala). O Exemplo 10 mostra tres armaduras con díeses en claves diferentes. Podemos identificalas con este método:

A última díese (neste caso, a única) é fa♯, que está a medio ton de sol. Por tanto, esta é a armadura de Sol maior.
A última díese é sol♯, que está a medio ton de la. Por tanto, esta é a armadura de La maior.
A última díese é mi♯, que está a medio ton de fa♯. Por tanto, esta é a armadura de Fa♯ maior.

Nas armaduras con bemois, o penúltimo bemol é a tónica (primeira nota da escala). O Exemplo 11 mostra tres armaduras con bemois, que podemos identificar con este método:

O penúltimo bemol da armadura é si♭. Por tanto, esta é a armadura de Si♭ maior.
O penúltimo bemol da armadura é la♭. Por tanto, esta é a armadura de La♭ maior.
O penúltimo bemol da armadura é sol♭. Por tanto, esta é a armadura de Sol♭ maior.

Hai dúas armaduras que non teñen "truco" e que hai que memorizar. Son a de Dó maior, que non ten nada na armadura (nin díeses nin bemois) e Fa maior, que ten un bemol (Exemplo 12)

O Exemplo 13 mostra a armadura de Dó maior seguida de todas as armaduras con díeses en orde, nas catro claves: Sol, Re, La, Mi, Si, Fa♯ e Dó♯.

O Exemplo 14 mostra a armadura de Dó maior e despois todas as armaduras con bemois en orde nas catro claves: Fa, SI♭, Mi♭, La♭, Re♭, Sol♭ e Dó♭.

Hai outro truco para memorizar as armaduras de cada tonalidade: Dó maior é a tonalidade que non ten díeses nin bemois, Dó♭ maior é a tonalidade que ten todos os bemois (7) e Dó♯ maior é a que ten todas as díeses (tamén 7). As que están no medio, seguen a orde de díeses e bemois que enunciamos antes.

As armaduras son "reais" se corresponden a unha das tonalidades incluídas nos Exemplos 13 e 14. Se é necesario incluír unha díese dupla (𝄪) ou un bemol duplo (𝄫) na armadura, entón é chamada "imaxinaria". Podémolas encontrar na música, mais non son frecuentes. O Exemplo 15 mostra unha escala de Fa♭ maior. A armadura é imaxinaria porque precisa dun Si𝄫.

Podes practicar a identificación de tonalidades no seguinte exercicio (en inglés):

O círculo das quintas

O círculo das quintas é unha imaxe bastante útil en que se representan todas as escalas maiores ordenadas segundo as súas alteracións. O círculo das quintas chámase así porque cada tonalidade está a distancia de quinta das que ten ao lado. O Exemplo 16 mostra o círculo das quintas para as tonalidades maiores.

Se comezas na parte superior do cículo, a armadura é a de Dó maior, que non ten díeses nin bemois. Se continuas no sentido horario, aparecen as armaduras con díeses, e cada unha engade unha alteración. Se continúas en sentido antihorario desde dó maior, aparecen as armaduras con bemois, e cada unha engade unha alteración. As últimas tres tonalidades do Exemplo 16 son equivalentes enharmónicas. Por exemplo, as escalas de Si maior e Dó♭ maior teñen armaduras diferentes (5 díeses ou 7 bemois), pero soan igual porque as notas Si e Dó♭ son equivalentes enharmónicos.

Recursos online

Exercicios externos da Internet

Writing Major Scales (.pdf), from Tonic and Other Scale Degrees (.pdf)
Writing Major Key Signatures (.pdf)
Identifying Major Key Signatures (.pdf)
Major Keys Worksheets for Children (.pdf)
Scale Degrees or Solfège (.pdf, .pdf)

Tarefas

Writing Major Scales (.pdf, .mscx)
Key Signatures: Major (.pdf, .mscx)

Atribucións multimedia

PreviousOutros elementos rítmicos esenciais NextEscalas menores: graos da escala e armaduras

Last updated 1 year ago